वाराणसीतील गंगा नदीच्या किनारी 84 प्रमुख घाट आहेत, जे धार्मिक, ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचे आहेत. यातील काही घाट हजारो वर्षे जुने आहेत आणि अनेक घाट मराठा, पेशवे, राजपूत, बंगाली आणि इतर राजघराण्यांनी बांधले आहेत.
---
वाराणसीतील 84 घाट आणि त्यांचा इतिहास
1. प्रमुख धार्मिक घाट
हे घाट धार्मिक विधी, स्नान आणि पूजेसाठी प्रसिद्ध आहेत.
1. अस्सी घाट – भगवान शिवाने येथे आपल्या त्रिशुलाने गंगा आणली असे मानले जाते.
2. दशाश्वमेध घाट – ब्रह्मदेवाने येथे दश अश्वमेध यज्ञ केला होता.
3. मणिकर्णिका घाट – हिंदू धर्मातील सर्वात पवित्र स्मशानभूमी, येथे शरीर दहन केल्यास मोक्ष मिळतो.
4. पंचगंगा घाट – गंगा, यमुना, सरस्वती, किरणा आणि धूपपपा या पाच नद्यांचे संगमस्थळ.
5. अहिल्याबाई घाट – इंदौरच्या राणी अहिल्याबाई होळकर यांनी बांधलेला घाट.
6. मानमंदिर घाट – जयपूरच्या सवाई मान सिंग यांनी बांधला, येथे जुन्या खगोलीय साधनांचे वेधशाळा आहे.
7. केदार घाट – भगवान केदारेश्वर (शिव) मंदिरामुळे प्रसिद्ध.
8. हरिश्चंद्र घाट – राजा हरिश्चंद्र यांनी येथे मृतदेह दहनाचे कार्य केले होते.
9. त्रिपुरभैरवी घाट – देवी त्रिपुरभैरवीला समर्पित.
10. भोंसले घाट – नागपूरच्या भोसले राजघराण्याने बांधलेला घाट.
11. जैन घाट – जैन धर्मीयांसाठी महत्त्वाचा घाट, भगवान पार्श्वनाथ यांचा जन्मस्थान मानले जाते.
12. दिग्पतीया घाट – नेपाळी राजा यांनी बांधलेला घाट.
13. लोलार्क घाट – लोलार्क कुंडसाठी प्रसिद्ध, विशेषतः पुत्रप्राप्तीच्या इच्छेसाठी पूजाअर्चा केली जाते.
---
2. ऐतिहासिक घाट
हे घाट विविध राजवंश आणि ऐतिहासिक व्यक्तींशी संबंधित आहेत.
14. राजघाट – प्राचीन काळी काशी नगरीच्या प्रवेशद्वाराजवळील घाट.
15. नेपाळी घाट – नेपाळच्या राजाने येथे बांधलेले एक सुंदर शिव मंदिर आहे.
16. सीढीया घाट – राजा राजा टोडरमल यांच्या काळातील घाट.
17. सिंधिया घाट – ग्वाल्हेरच्या सिंधिया राजघराण्याने बांधलेला घाट.
18. चेतसिंह घाट – काशीच्या राजा चेतसिंह यांनी बांधला.
19. राणा महाल घाट – राजस्थानच्या उदयपूरच्या राणा राजघराण्याने बांधलेला घाट.
20. डरभंगा घाट – बिहारच्या महाराजांनी बांधलेला घाट, सुंदर वास्तुकलेसाठी प्रसिद्ध.
---
3. स्मशान घाट
हे घाट अंत्यसंस्कारांसाठी वापरले जातात.
21. मणिकर्णिका घाट – सर्वात प्रमुख स्मशान घाट, येथे अखंड चिता जळत असते.
22. हरिश्चंद्र घाट – हिंदू परंपरेनुसार दुसऱ्या क्रमांकाचा महत्त्वाचा स्मशान घाट.
---
4. मराठा, बंगाली आणि इतर घाट
मराठा, बंगाली आणि दक्षिण भारतीय लोकांनी बांधलेले हे घाट वेगळ्या संस्कृतीचे प्रतिनिधित्व करतात.
23. तुलसी घाट – संत तुलसीदास यांनी येथे रामचरितमानस लिहिले.
24. गाय घाट – येथे गायीचे पूजन केले जाते.
25. बंगाली टोला घाट – बंगाली समाजासाठी महत्त्वाचा.
26. हनुमान घाट – हनुमान भक्तांसाठी प्रसिद्ध.
27. गोविंद घाट – दक्षिण भारतीय भक्तांसाठी महत्त्वाचा.
28. मैसूर घाट – कर्नाटकच्या महाराजांनी बांधला.
---
5. इतर प्रसिद्ध घाट
यामध्ये काही घाट नावाने प्रसिद्ध आहेत, पण धार्मिक किंवा ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाचे आहेत.
29. जनकी घाट
30. ललिता घाट
31. बजरंग घाट
32. अन्नपूर्णा घाट
33. विजयनगर घाट
34. गोवर्धन घाट
35. राम घाट
36. भद्र घाट
37. देव घाट
38. योगी घाट
39. सर्वेश्वर घाट
40. भैरव घाट
41. गंगा महल घाट
42. भुतनाथ घाट
43. बख्तियार शाह घाट
44. मीर घाट
45. शिवाला घाट
46. ब्राह्मणाल घाट
47. भोजराज घाट
48. विवेकानंद घाट
49. राजेंद्र प्रसाद घाट
50. नागेश्वर घाट
51. शीतला घाट
52. ब्रह्म घाट
53. केशव घाट
54. राणी घाट
55. सोमनाथ घाट
56. अद्भुतानंद घाट
57. अंगिरस घाट
58. चंद्रकंता घाट
59. गायत्री घाट
60. कालभैरव घाट
61. गोपाळ घाट
62. ध्रुव घाट
63. काशी घाट
64. सत्यनारायण घाट
65. रामेश्वर घाट
66. गोविंदास्वामी घाट
67. काशी कर्णिका घाट
68. देवप्रिय घाट
69. चंद्रप्रभा घाट
70. वृषभानु घाट
71. कृत्तिवास घाट
72. त्रिवेणी घाट
73. अग्नितीर्थ घाट
74. गुरुद्वारा घाट
75. काली घाट
76. भगवान घाट
77. महादेव घाट
78. गिरीराज घाट
79. गुप्तेश्वर घाट
80. सारस्वत घाट
81. मुक्तेश्वर घाट
82. शंकर घाट
83. गणेश घाट
84. ब्रह्मचारिणी घाट
